پزشکنا:خبرگزاری پزشکی-بچه‌ها هم مثل بزرگ‌ترها هر روز با حجم انبوهی از تبلیغات، اخبار جعلی و اطلاعات نادرست روبه‌رو می‌شوند. حتی بچه‌های کوچک‌تر هم در معرض انواع مختلف رسانه قرار دارند. پژوهشی نشان داده که کودکان روزانه حدود ۱۱ ساعت از وقت خود را صرف استفاده از رسانه‌های مختلف می‌کنند. به همین دلیل کارشناسان کودک توصیه می‌کنند که فرزندانتان را از کودکی با سواد رسانه ای آشنا کنید. به همان اندازه که محدودکردن استفاده کودکان از رسانه‌ها مهم است، آموزش سواد رسانه‌ای به آنها نیز اهمیت دارد. در این مقاله، درباره همین موضوع صحبت خواهیم کرد. به شما خواهیم گفت که سواد رسانه ای چیست و چطور می‌توانید کودکان خود را به مخاطبان نکته‌سنج رسانه‌ها تبدیل کنید.
سواد رسانه ای چیست؟
سواد رسانه‌ای یعنی توانایی شناسایی انواع مختلف رسانه و درک انواع پیام‌هایشان. هر رسانه وسیله‌ای است که از طریق آن پیامی برای مخاطب ارسال می‌شود. این پیام ممکن است در قالب برنامه‌ای تلویزیونی ارائه شود یا حتی ممکن است تبلیغی ساده روی بیلبوردی در حاشیه بزرگراه باشد. انواع رسانه‌هایی که بچه‌ها روزانه با آنها سروکار دارند، عبارت‌اند از:
- رسانه‌های سنتی مثل رادیو و تلویزیون؛
- پیام‌های ساده متنی تلفن همراه؛
- شبکه‌های اجتماعی؛
- بازی‌های کامپیوتری؛
- انواع تبلیغات در کوچه و خیابان.
سواد رسانه ای به بچه‌ها کمک می‌کند که چند چیز را درک کنند:
- انواع مختلف رسانه‌ها؛
- اینکه اشخاصی در رسانه‌ها سعی می‌کنند پیام‌های مختلفی را برای مخاطب ارسال کنند؛
- دلایل و انگیزههای صاحبان رسانه‌ها.
چرا آموزش سواد رسانه‌ای اهمیت دارد؟
بیشتر مردم تحت‌تأثیر رسانه‌های مختلف هستند. رسانه‌ها بیش از آنچه فکرش را بکنید بر افکار و نحوه تصمیم‌گیری ما در امور مختلف تأثیر می‌گذارند. بچه‌ها هم فرقی با ما ندارند. آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان به چند دلیل اهمیت دارد:
- والدین با آموزش سواد رسانه‌ای به فرزندان می‌توانند آنها را به مخاطبانی نکته‌سنج تبدیل کنند. آنها می‌توانند تحلیل و ارزیابی موضوعات مطرح‌شده در رسانه‌ها یا همان پیام‌های رسانه‌ای را به کودکان خود یاد بدهند.
- آموزش سواد رسانه ای به کودکان باعث می‌شود که بتوانند مرز بین واقعیت و خیال را تشخیص بدهند. این‌طوری متوجه می‌شوند که هر منبعی برای دریافت اخبار مناسب نیست. در واقع، هدف از آموزش سواد رسانه‌ای این است که کودکان به مخاطبان عاقل رسانه‌ها تبدیل شوند و بتوانند عقاید خود را محترمانه بیان کنند.
- آموزش سواد رسانه‌ای به آموزش مهارت‌های شهروندی نیز کمک می‌کند. این‌طوری بچه‌ها یاد می‌گیرند با دیگران محترمانه گفت‌وگو کنند و با دموکراسی بیشتر آشنا می‌شوند.
- از طریق آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان می‌توانیم مطمئن شویم که درباره اعتقاداتشان آگاهانه تصمیم‌گیری می‌کنند و می‌دانند چطور بیان کنند به چیزی اعتقاد ندارند.
فایده آموزش سواد رسانه‌ای چیست؟
ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که هر کسی می‌تواند یک رسانه ایجاد کند. مثلا هر کسی می‌تواند فقط با چند کلیک ساده یک صفحه اینستاگرامی بسازد و در آن مطالب مختلف را منتشر کند. رسانه‌ها با انگیزههای مختلفی ایجاد می‌شوند و لزوما تمام این انگیزه‌ها خیر نیستند. بنابراین لازم است به بچه‌ها یاد بدهیم که چطور مخاطب نکته‌سنج رسانه‌ها باشند.
والدین باید با تمرین‌های مختلف به کودکان خود یاد بدهند که از خود بپرسند چرا مطلبی در یک رسانه منتشر شده و آیا آن رسانه منبع معتبری است یا نه. امروزه آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان اهمیت بیشتری یافته است. مهم‌ترین فواید آموزش سواد رسانه‌ای را در ادامه بررسی کرده‌ایم.
۱. یادگیری تفکر انتقادی
با آموزش سواد رسانه‌ای به بچه‌ها، آنها هر چیزی را که می‌خوانند و می‌بینند ارزیابی خواهند کرد. آنها یاد می‌گیرند که موقع دریافت هر پیامی اول کمی مکث و به محتوای آن فکر کنند. همچنین یاد می‌گیرند که چطور تشخیص بدهند کدام مطلب درست است و کدام یک احتیاج به بررسی بیشتری دارد. در نهایت، می‌آموزند که با تفکر انتقادی از روی ظاهر چیزها قضاوت نکنند.
۲. شناسایی منابع معتبر خبری
در این دوره، تشخیص منابع موثق خبری مهارتی بسیار مهم محسوب می‌شود. آموزش سواد رسانه ای به کودکان این فایده را دارد که یاد می‌گیرند کدام منابع خبری ارزش بیشتری دارند.
۳. آشنایی با دیدگاه‌های مختلف
توانایی تشخیص اینکه هرکس دیدگاه خودش را دارد، بر اثر آموزش سواد رسانه ای ایجاد می‌شود. بچه‌ها با یادگرفتن این موضوع می‌فهمند که اشکالی ندارد اگر نظر افراد با هم فرق داشته باشد. آنها یاد می‌گیرند در مواجهه با نظرات مخالف باید به دیگران احترام بگذارند، حتی اگر با آنها موافق نباشند.
۴. تبدیل‌شدن به مخاطبی باهوش
آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان یادشان می‌دهد که به چه چیزهایی اعتماد کنند. سواد رسانه‌ای به کودکان کمک می‌کند پیام‌های تبلیغاتی را شناسایی و ارزیابی کنند. سپس می‌توانند هر چیزی را که می‌بینند یا می‌شنوند بررسی کرده و درباره آن درست تصمیم بگیرند.
۵. گرفتن تصمیمات آگاهانه
زمانی که بچه‌ها یاد گرفتند مخاطب نکته‌سنج رسانه‌ها باشند، می‌توانند درباره هر موضوعی تحقیق کنند و نظر بدهند. همچنین می‌توانند از اطلاعاتی که به دست آورده‌اند برای تصمیم‌گیری درست، حل مشکلات و ابراز نظرات خود استفاده کنند. این‌گونه متوجه می‌شوند باید کاری را انجام بدهند که واقعا به آن اعتقاد دارند و در واقع اعمال و رفتارشان با آگاهی کامل خواهد بود.
۶. مسئولیت‌پذیری رسانه‌ای
پیام‌های متنی، ویدئوها و مطالب شبکه‌های اجتماعی همگی بر مخاطبان خود تأثیر می‌گذارند. کودکان با آگاهی از سواد رسانه‌ای، متوجه این موضوع می‌شوند. پس نقش خود در شبکه‌های اجتماعی را درک خواهند کرد. یعنی می‌فهمند که اگر در شبکه‌ای اجتماعی مطلبی می‌فرستند، با آن مطلب روی بقیه تأثیر می‌گذارند. در نتیجه هر مطلب نامعتبری را منتشر نمی‌کنند.
چطور سواد رسانه‌ای را به کودکان بیاموزیم؟
آموزش سواد رسانه ای به کودکان دشواری و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، اما ارزشش را هم دارد. چطور به بچه‌ها یاد بدهیم مخاطب نکته‌سنج رسانه‌ها باشند؟ کافی است به نکاتی توجه کنید که در ادامه خواهیم گفت.
۱. آموزش را زمانی شروع کنید که بچه‌ها کوچک‌تر هستند
بیشتر مردم تصور می‌کنند آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان مربوط به زمانی است که آنها اواخر دوره دبستان هستند، اما این‌طور نیست. کارشناسان رسانه معتقدند سواد رسانه‌ای را باید خیلی زودتر از اینها به بچه‌ها آموزش داد چراکه بچه‌ها در سنین پایین‌تر در معرض رسانه‌های مختلف قرار می‌گیرند. حتی برخی از پژوهش‌ها حاکی از این است که امروزه کودکان قبل از ۵سالگی استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند را یاد می‌گیرند.
۲. آموزش سواد رسانه ای را از اصول اولیه شروع کنید
آموزش شناخت مرز میان واقعیت و خیال یکی از اصول اولیه است. مثلا والدین می‌توانند به بچه‌های کوچک‌تر خود توضیح بدهند افرادی که در آگهی‌های بازرگانی حضور دارند واقعا آن‌طوری نیستند و فقط نقش بازی می‌کنند. شاید مدتی طول بکشد، اما در نهایت بچه‌ها یاد می‌گیرند که هر چیزی در رسانه می‌بینند لزوما واقعی نیست.
وقتی بزرگ‌تر شوند هم کم‌کم متوجه می‌شوند که مردم هر چیزی را در زندگی‌شان اتفاق می‌افتد در شبکه‌های اجتماعی منتشر نمی‌کنند. در واقع همه تلاش می‌کنند که اتفاقات خوب زندگی‌شان را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند. در نتیجه بچه‌ها می‌فهمند که بقیه هم مثل خودشان هستند و همه مردم با مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
۳. دنبال لحظاتی باشید که آموزش مؤثرتر است
حواستان به موضوعات روزمره باشد چراکه می‌توانند شروع گفت‌وگو با بچه‌ها درباره رسانه باشند. مثلا اگر در شبکه‌ای اجتماعی اطلاعات نادرستی مشاهده کردید، با فرزندتان راجع به آن صحبت و بعد با مشارکت او درباره آن موضوع تحقیق کنید.
بچه‌ها را به این فکر بیندازید که ممکن است تیترهای خبری فریبنده باشند و گاهی فقط برای جلب‌توجه مخاطب نوشته می‌شوند. همچنین به آنها کمک کنید قبل از آنکه چیزی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند، آن را دقیق بررسی کنند. با بچه‌ها درباره اینکه انتشار مطلبی در شبکه‌های اجتماعی چه معنایی دارد، صحبت کنید. اجازه بدهید یاد بگیرند به جنبه‌ها مختلف فعالیت‌های آنلاین خود فکر کنند.
۴. همراه کودکان مخاطب رسانه‌ها شوید
تقریبا همه والدین می‌دانند که کتاب‌خوانی با فرزندان چه اهمیتی دارد. با آنها درباره تصاویر کتاب صحبت می‌کنند، کلمات کتاب را با هم می‌خوانند و درباره داستان آن نظر می‌دهند. درباره رسانه‌های دیگر، به‌ویژه رسانه‌های دیجیتال، هم همین‌طور باشید.
به‌جای آنکه تبلت را به کودکتان بدهید تا با آن سرگرم شود، با او درباره آنچه در آن می‌بیند و انجام می‌دهد صحبت کنید. حتی می‌توانید از او بخواهید به شما بازی کامپیوتری محبوبش را یاد بدهد یا توضیح بدهد در ویدئویی که می‌بیند چه خبر است. بسیاری از مواقع، والدین برای استفاده کودکان از وسایل الکترونیکی قانون می‌گذارند، اما نمی‌دانند بچه‌هایشان چه می‌بینند یا چه کاری انجام می‌دهند. به‌جای قانون‌گذاشتن، با آنها همراه شوید و از آنچه می‌توانید درباره آنها بفهمید شگفت‌زده شوید.
۵. یافتن منابع معتبر را به کودکان یاد بدهید
وقتی فرزندتان بزرگ‌تر شد، به او در پیداکردن منابع موثق خبری کمک کنید. منابع موثق خبری آنهایی هستند که در هر ماجرا نظر هر دو طرف را منتشر می‌کنند. آنها همیشه منابع خبری‌شان را شفاف بیان می‌کنند.
در اینترنت منابع اطلاعاتی بی‌شماری وجود دارد، پس باید به بچه‌ها یاد بدهیم که چطور منابع معتبر را پیدا کنند. همچنین می‌توانیم به آنها رسانه‌های معتبر را معرفی کنیم. از گفتن جملاتی مانند این خودداری کنید: «دیگه نمی‌شه به هیچ رسانه‌ای اعتماد کرد.» هنوز هم منابع معتبر خبری وجود دارند، فقط ممکن است پیداکردن آنها کمی زمان ببرد.
۶. پرسشگری را به کودکان بیاموزید
آموزش سواد رسانه ای به کودکان یک‌باره اتفاق نمی‌افتد. باید با فرزندتان از کودکی در این باره صحبت کنید. خیلی وقت‌ها می‌توانید صحبت درباره رسانه‌ها را با سؤالاتی شروع کنید که باعث می‌شوند فرزندتان درباره رسانه‌ها بیشتر فکر کند. مثلا می‌توانید سؤال کنید که به‌نظر او هدف سازنده برنامه تلویزیونی که می‌بیند چیست یا بپرسید که فکر می‌کند از ساخت این برنامه چه کسی سود می‌برد. حتی می‌توانید از او بپرسید که مطلبی مطرح‌شده در اینستاگرام درست است یا نه و چطور درباره‌اش تحقیق کنیم. چنین سؤالاتی باعث می‌شوند بچه‌ها کمی مکث و به مطالب رسانه‌ها فکر کنند.
۷. الگوی خوبی باشید
بچه‌ها با تماشای والدینشان چیزهای زیادی درباره سواد رسانه‌ای یاد می‌گیرند. به آنها نشان بدهید که برایتان مهم‌اند و دوست دارید اطلاعات واقعی را پیدا کنند. همچنین با برخورد محترمانه با نظرات مخالف، برای آنها الگو شوید. با آنها درباره موضوعات مختلف تحقیق کنید و بهشان یاد بدهید که چطور می‌توان منابع معتبر و غیرمعتبر را از هم تشخیص داد.
انتهای پیام/
مطالب مرتبط
جهت ارسال دیدگاه ابتدا باید با مشخصات کاربری خود وارد سایت شوید.
